1. Szkoła Haliny

Karol Marcinkowski był jednym z inicjatorów powołania Spółki Akcyjnej Bazar w 1838 roku. Celem spółki było rozwijanie polskiego przemysłu, handlu i rolnictwa. Jednym z aspektów działalności Bazaru było utworzenie Komitetu Rolniczego, który rozpoczął starania o otwarcie szkoły rolniczej. Niestety, działania Komitetu pod przewodnictwem Dezyderego Chłapowskiego mające na celu załoĹźenie szkoły rozbijały się o negatywne stanowisko zaborców. W roku 1861 powstało Centralne Towarzystwo Gospodarcze i jego Zarząd ponownie wznowił starania o utworzenie szkoły rolniczej. Prace nad realizacją projektowanej szkoły opierały się w głównej mierze na ofiarności finansowej Tytusa i Jana Działyńskich oraz Augusta Cieszkowskiego, wielkiego filozofa, ekonomisty i społecznika. Wybuch Powstania Styczniowego przerwał te prace. W 1866 roku August Cieszkowski ofiarował na cele szkoły folwark Ĺťabikowo oraz pieniądze niezbędne do adaptacji budynków i pilnych inwestycji. Dzięki tej hojnej darowiĹşnie, a takĹźe funduszom zebranym ze składek oraz subwencji Bazaru, z inicjatywy Centralnego Towarzystwa Gospodarczego Wielkiego Księstwa Poznańskiego została powołana do Ĺźycia 21 listopada 1870 roku Szkoła Rolnicza, która dla uczczenia pamięci zmarłej Ĺźony Augusta Cieszkowskiego przybrała imię Haliny.

Była to jedyna wyĹźsza uczelnia na ziemiach polskich pod zaborem pruskim. Po trzech latach działalności szkoła została przekształcona w WyĹźszą Szkołę Rolniczą z trzyletnim programem studiów. Schemat studiów był bardzo podobny do dzisiejszego. Na zakończenie studiów absolwenci zobowiązani byli przedłoĹźyć do egzaminu końcowego pracę dyplomową i bronili ją publicznie. Wybitni profesorowie pracujący w Ĺťabikowie to między innymi dyrektor Juliusz Leon Au, Antoni Sempołowski, Józef Demby, Szczęsny Kudelka, Józef Rivoli, Zygmunt Rościszewski, Napoleon Urbanowski.

Na uwagę zasługuje fakt, Ĺźe szkoła ta powstała wyłącznie z inicjatywy i ofiarności obywateli społeczeństwa wielkopolskiego, w przeciwieństwie do uczelni rolniczych w pozostałych zaborach, które korzystały z subwencji państwowych, bądĹş były uczelniami państwowymi.

PoniewaĹź językiem wykładowym był język polski, szkoła skupiała polską młodzieĹź i profesorów ze wszystkich zaborów i stała się ośrodkiem kultury i patriotyzmu. Zrozumiałe, Ĺźe działalność szkoły budziła niepokój władz pruskich.
Szkoła Haliny działała jedynie sześć lat. Bezpośrednią przyczyną rozwiązania Szkoły było wydalenie uczniów i profesorów Ĺźabikowskich pochodzących z innych zaborów. Był to świadomy akt polityczny ze strony władz pruskich, zmierzających do rozwiązania Szkoły i jej upadku. WyĹźsza Szkoła Rolnicza im. Haliny została zamknięta w chwili nasilającej się antypolskiej polityki rządu pruskiego 1 paĹşdziernika 1876 roku.

Działalność Szkoły rozbudziła w społeczeństwie przekonanie o potrzebie wiedzy rolniczej: praktycznej i teoretycznej. Było to dyktowane w znacznej mierze zaleĹźnością wzrostu produkcji od wykorzystania w rolnictwie zdobyczy nauki, które wprowadzane będą do gospodarstw przez wykształconych rolników. Działalność popularyzatorska w tym zakresie koncentrowała się na dorocznych zjazdach Centralnego Towarzystwa Gospodarczego. WaĹźną rolę odegrało równieĹź powstałe 13 lutego 1857 roku Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, którego pierwszym prezesem był patron naszej Uczelni, August Cieszkowski.

Należy podkreślić, że Szkoła Haliny nie była pierwszą uczelnią rolniczą na terenie ziem Polski. Początki szkolnictwa rolniczego to przełom XVIII i XIX wieku. Pierwsze wykłady poświęcone rolnictwu odbywały się od roku 1791 w Akademii Zamojskiej, a od 1820 roku na Uniwersytecie Wileńskim. Na tymże Uniwersytecie powstała pierwsza na ziemiach polskich katedra gospodarstwa wiejskiego, natomiast w 1820 roku w Marymoncie pod Warszawą powstał pierwszy Instytut Agronomiczny.

Ĺšródła

1. Caliński T. (1982): Zarys historii akademickich studiów rolniczych i leśnych w Poznaniu i tradycji naukowych Akademii Rolniczej w Poznaniu. Odczyt wygłoszony w styczniu 1982 na spotkaniu z nauczycielami akademickimi Akademii Rolniczej w Poznaniu
2. Dembiński F. (1970): WyĹźsza Szkoła Rolnicza im. Haliny w Ĺťabikowie. Dzieje Akademickich Studiów Rolniczych i Leśnych w Wielkopolsce 1919-1969. PWI, Poznań
3. Rutkowski M., Potok A. (1981): Wydział Rolniczy: Geneza Akademickich Studiów Rolniczych w Poznaniu. 60 lat Akademickich Studiów Rolniczych i Leśnych w Poznaniu, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, tom specjalny CXXXV, Poznań
4. Zwoliński J. (1974) Słowo Wstępne, Akademia Rolnicza w Poznaniu w XXX leciu Polski Ludowej, Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu, tom specjalny LXXV, Poznań

Opracowała: Małgorzata Graczyk